Akşam yazarı Fikri Akyüz, Cumhuriyet’in ilk yıllarında yapılan isim değişikliklerini yazdı. Bazı illerde yapılan değişikliklerde, Hüdavendigar isminin Bursa olarak değiştirilmesi gibi ilginç uygulamalar göze çarpıyor.
İşte Akyüz’ün köşesine taşıdığı ve ismi değişen o iller:
AFYONKARAHİSAR: İlk ismi KARAHİSAR-I SAHİB. Sahib, bir Selçuklu veziri. Cumhuriyet’in ilk yıllarında Afyonkarahisar, daha sonra kısaca Afyon oluyor. 2005’te ise bu karışıklığı gidermek için çıkarılan kanunla Afyonkarahisar ismini alıyor.
BALIKESİR: Yüzyıllarca KARESİ ismi olarak bilinen il 1926’da Balıkesir adını alıyor.
AĞRI: İlk adı BAYAZIT. 1920’de Erzurum’dan ayrılıyor ve Bayazıt oluyor. Cumhuriyet, Osmanlı padişahlarına “yoz” dediği için Bayazıt ismi 1926’da KARAKÖSE adını alıyor. 1938’de Ağrı oluyor. Kelimenin aslı, Ağori.
ADANA: 1926’ya kadar KOZAN. 1926’da Kozan ilçeye dönüştürülüyor. Yine CEBELİBEREKET ismiyle o bölgede bir il daha var. 1933’te Cebelibereket lağvoluyor ve ilçeleriyle birlikte Adana’ya bağlanıyor. Adana ilinin adı 1933’te değiştirilerek SEYHAN isimli bir il haline geliyor. 1956’da Seyhan, Adana oluyor.
BİLECİK: 1926’ya kadar bu ilin adı ERTUĞRUL idi. (Burada bir parantez şart: Ağrı’nın ilk ismi Bayazıt; Bilecik’in ilk ismi Ertuğrul. Öz kökümüzü hatırlattığı için Ertuğrul ismi kaldırılıyor!
BİNGÖL: 1926’ya kadarki ismi GENÇ.
BURSA: 1924’ten önceki ismi HÜDAVENDİGAR. Ki, 1. Murat’ın unvanıdır. Bu unvanı kullanan tek padişahtır. Diğerleri ya Han, ya Sultan, ya Bey gibi isimler kullanırdı.
ÇANKIRI: 1925’e kadar KÂNGIRI. (Kanguruyu çağrıştırdığı için değiştirilmiş olabilir!)
ÇANAKKALE: Çanakkale, önce BİGA sancağının merkezi. Sonra 1925’te Çanakkale il oluyor. Biga Çanakkale’ye bağlanıyor. Hatta 1926’ya kadar GELİBOLU isimli bir il de var. Bu il de lağvedilip Çanakkale’ye ilçe olarak bağlanıyor.
DİYARBAKIR: 1937’ye kadar olan ismi DİYARBEKİR.. (Bir harf için ne isimler değişiyor Ya Rab! Kaldı ki Bekir ismi hakaret unsuru mudur? Yani ilk ismi TUZSUZDELİBEKİR olsa anlardım!) Bu arada o bölgede ERGANİ isimli bir il de var. Ergani, 1926’da lağvediliyor.
ELAZIĞ: 1937’ye kadarki ismi ELAZİZ. (Böylece bir padişah ismi daha gitmiş oluyor!)
OLTU: 1. Dünya Savaşı’na kadar Rus Çarlığı boyunduruğunda olan Oltu, 1. Dünya Savaşı’nda geri alınıyor. Hatta 1919’da orada Oltu Hükümeti bile kuruluyor. Bu hükümet 1926 yılında Erzurum’a ilçe olarak bağlanıyor. Bir hükümet ilk kez bir ilçe oluyor! Oltulular mütevazıdır.
GAZİANTEP: 1926 yılına kadarki ismi AYINTAP, o yıl GAZİAYINTAP oluyor.
KAHRAMANMARAŞ: 1973’te Kahraman sözcüğü ekleniyor.
ŞANLIURFA: 1984’te Şanlı oluyor. Ama ilk adı SİVEREK. Siverek, 1926’da il olmaktan çıkarılıp ilçe haline getiriliyor.)
GİRESUN: 1921’de il oluyor. 1925’te KARAHİSARIŞARKİ isimli bir başka il, ŞEBiNKARAHİSAR ismini alıyor. 1933’te Şebinkarahisar il olmaktan çıkarılıp, Giresun’a ilçe olarak bağlanıyor.)
ÇATALCA: 1926’ya kadar il imiş.
KIRKLARELİ: 1926’ya kadarki ismi KIRKKİLİSE.
(KIRŞEHİR: Osman Bölükbaşı’ya oy verdiği için 1954’te ilçeye dönüştürülüyor, 1957’de tekrar il oluyor. Bunu, adında demokrat olan bir parti yapıyor!)
MANİSA: İlk ismi, Osmanlı’dan bir önceki beyliklerden birinin yerleşim yeri olması nedeniyle SARUHAN. 1926’da Manisa oluyor.
MUĞLA: 1926’ya kadarki ismi MENTEŞE.
RİZE: 1926’ya kadar LAZİSTAN sancağının merkez ilçesi.
SAMSUN: Yine 1926. O yıla kadarki ismi CANİK ili.
TUNCELİ: 1926’ya kadarki ismi DERSİM. O yıl ilçe haline getiriliyor ve Elazığ (Elaziz) iline bağlanıyor.
YOZGAT: 1926 yılına kadar olan ismi BOZOK.
*
Akşam
Bir önceki yazımız olan 10 Dakikada Sigara Kokusundan Kurtulun! başlıklı makalemizde evdeki koku, pis kokudan kurtulma ve sağlık hakkında bilgiler verilmektedir.
