Kişilik her insana özel olan ve onu diğer insanlardan farklı kılan özelliklerdir. Bu özellikler davranış, düşünce ve duygusal tepkilerden oluşmaktadır. Her kişiliğin iyi ya da kötü yanları vardır. Fakat bazı kişilik özellikleri kişiye ve çevresindekilere zarar verecek kadar abartılı olabilir. Böyle durumlarda bireyin kişilik bozukluğunun olduğundan şüphe edebiliriz.
- Paranoid kişilik bozukluğu
Bu insanlar her şeye şüpheyle yaklaşır. Ortada tam ve geçerli bir kanıt olmadığı hâlde, kişinin aldatıldığından, takip edildiğinden, kullanıldığından, kendisine zarar verildiğinden veya verilmek istendiğinden aşırı derecede kuşkulanması olarak tanımlanabilir. Bu insanlar kıskanç, güvensiz, şüpheci, tedirgin ve gergindirler.
- Şizoid kişilik bozukluğu
Şizoid kişilik bozukluğu olanlar yaşam boyunca çekingelik gösteren kişiliğe sahip insanlardır. İçe dönük, tuhaf, izole ve yalnızlardır. Bu insanlar toplum içine girmezler ve toplum içine girmekten hoşlanmazlar. Arkadaşlık kurmaya ihtiyaç duymazlar. Cinsel etkinlikleri ya hiç yok ya da çok azdır. Böyle insanlar hiç evlenmeyebilirler. Duygusal tepki göstermez, soğuk, sessiz ve pasif kişilerdir.
- Şizotipal kişilik bozukluğu
Şizotipal kişiliğe sahip insanlar çok tuhaf insanlardır. Büyüsel inanış ve düşünceler, garip fikirler, gaipten sesler ve belirli kişilerle görüşme yaptığına, bu kişilerden mesajlar aldığına inanma, telepati ve altıncı his saplantısı, imkânsız düşler kurarak bunlar üzerinde sürekli düşünme şeklinde yaklaşım gösterme gibi tanımlanabilir. Konuşmaları net değildir ve yorum gerektirir. Bu kişiler arkadaşlık kurmakta zorluk çekerler.
CLUSTER B/GRUB 2
- Borderline kişilik bozukluğu
Bu kişiliğe sahip olan kişiler çok tutarsız olurlar. Bu insanlar bir şeyi veya bir kişiyi gözünde aşırı büyütme ve göklere çıkartma ya da yerin dibine sokma gibi gidip gelen tutarsız ve dengesiz ilişkilere sahip olurlar. Siyah-beyaz düşüncelere sahiptirler. Ruh hâlleri çok degişkendir, birden aşırı öfkelenebilirler ve kontrolü kaybedebilirler. Aşırı para harcama, cinsellik ve bağımlılık gibi sonu zararlı olan dürtülerde bulunurlar. Bazıları ise kendilerine zarar verir (kollarını jiletlemek gibi) veya tekrarlayan intihar davranışları içinde olabilirler.
- Antisosyal kişilik bozukluğu
Halk arasında “piskopat” olarak geçmektedir. Bireyin ergen yaşından itibaren sürdürdüğü, başkalarının haklarını yok sayma ve başkalarının haklarına saldırma şeklinde gelişen kişilik bozukluğudur.
Tutuklanmaya ve suça yönelik davranışları devam ettirme, yasalara ve toplum kurallarına başkaldırma, zevk için veya kendi çıkarı için huzur bozma, saldırganlık, sorumsuzluk, vicdan duygusunun yokluğu, yetersizliği, başkalarına zarar vererek zevk aldığında dahi kendini haklı çıkaracak bir model oluşturma şeklinde gelişen bir bozukluktur. Bu kişiler genelde öfkeli, huysuz ve sadistik olabilirler. Alkol ve madde kullanımı bu grupta oldukça yüksektir.
- Narsistik kişilik bozukluğu
Bu kişiler kendilerini çok önemli zannederler ve dünyanın onların çevresinde döndüğünü düşünürler.
Sürekli başarılarını ve özelliklerini anlatırlar, üstünlük duygusu duyarlar ve empati kuramazlar. Kendilerini çok severler. Kendileri için ve kendileri yararına düşünen, kıskanç, kendi çıkarları için başkalarını kullanan, aşırı bencil kişiliğe sahiptirler. Karşı tarafı sürekli kötülerler.
CLUSTER C/GRUB 3
- Obsesif-kompulsif kişilik bozukluğu
Bu insanlar ise, yapılan iş veya etkinliklerde asıl amacına değil, çok ayrıntılara takılırlar. Aşırı derecede katı, sabit, kuralcı, degişmez, düzenli ve rahatsız edecek şekilde titizdirler. Kurallar, listeler, sıralamalar, ayrıntılar, hayatlarını yönlendirir. Cimri, mükemmeliyetçi, katı ölçü ve sınırlarda yaşayan, belli hareketleri belli zamanlarda ve belli şekilde yapan, yapamadıkları zaman da rahatsız olan kişilerdir. Eski ve değersiz şeyleri dahi atamazlar.
- Çekingen/kaçıngan kişilik bozukluğu
Bu hastalar eleştirilmekten, beğenilmemekten yoğun bir korku duyduğu için kişiler arası ilişkilerden kaçınırlar. Kendini; yetersiz, tercih edilmeyen, çekiciliği olmayan, herhangi bir özelliği olmayan, yeteneksiz, beceriksiz olarak tanımlarlar. Mahcup olma korkuları büyüktür. Daha çok yalnız kalmayı tercih ederler ve sevildiğinden emin olmadıkça asla kişiler arası ilişkilere girmezler.
- Bağımlı kişilik bozukluğu
Bu kişiler ise başkalarından destek ve öğüt almadan karar veremez, adım atamaz ve iş yapamazlar. Kendilerini yetersiz, ayakları üzerinde duramayacak, kendi bakımlarını sağlayamayacak kadar yetersiz hisseder ve başkalarının bakım ve desteğini alabilmek için her türlü şeyi yapabilecek kadar ileriye gidebilirler. Yalnız kalmaktan çok korkarlar
, sürekli birilerine ihtiyaçları olur.
*
AYŞE YAZILITAŞ
Bir önceki yazımız olan Depresyonda Olan Sevdikleriniz için Öneriler başlıklı makalemizde antidepresan, depresyon ve psikolog hakkında bilgiler verilmektedir.
