Dilimiz en dikkatli kullanmamız gerekli olan araçlardan bir tanesidir. Yapacağınız ufacık bir kelime hatası geri dönülmez yanlışlara sebep olmaktadır. Bu bakımdan düşünüldüğünde gerçekten çok hassas bir yapıya sahiptir. Peki, biz bu kadar hassas bir aracı nasıl kullanıyoruz: Yanlışlarla dolu! Türkçemizin yazımında yapılan birleşik yazılarak hata yapılan 10 büyük yanlışa değinmek istedim. Umarım bir nebze olsun katkım olur.
1) Etmek, eylemek, olmak gibi yardımcı fiillerden oluşan kelimeler ayrı yazılır: alt etmek, arz etmek, azat etmek, dans etmek, el etmek, göç etmek, ilan etmek, kabul etmek, kul etmek, kul olmak, not etmek, oyun etmek, söz etmek, terk etmek, var olmak, yok etmek, yok olmak vb.
2) Yol ve ulaşımla ilgili birleşik kelimeler ayrı yazılır: Arnavut kaldırımı; çevre yolu, deniz yolu, hava yolu, kara yolu, keçi yolu; köprü yol vb.
3) Gök cisimleri ayrı yazılır: Çoban Yıldızı, Kervan Yıldızı, Kutup Yıldızı, kuy¬ruklu yıldız; gök taşı, hava taşı, meteor taşı vb.
4) Benzetme yoluyla insanın bir niteliğini anlatmak üzere bitki, hayvan ve nesne adlarıyla kurulan birleşik kelimeler ayrı yazılır: çetin ceviz, çöpsüz üzüm; eski kurt, sarı çıyan, sağmal inek; eski toprak, eski tüfek, kara maşa, sapsız balta, ça¬kır pençe, demir yumruk, kuru kemik vb.
5) Zamanla ilgili birleşik kelimeler ayrı yazılır : bağ bozumu, gece yarısı, gün or¬tası, hafta başı, hafta sonu vb.
6) Yer adlarında kullanılan batı, doğu, güney, kuzey, güneybatı, güneydoğu, kuzeybatı, kuzeydoğu, aşağı, yukarı, orta, iç, yakın, uzak kelimeleri ayrı yazılır: Batı Trakya, Doğu Anadolu, Güney Kutbu, Kuzey Amerika, Güneydoğu Anadolu, Aşağı Ayrancı, Yukarı Ayrancı, Orta Anadolu, Orta Asya, Orta Doğu, İç Asya, İç Anadolu, Yakın Doğu, Uzak Doğu vb.
7) Dış, iç, sıra sözleriyle oluşturulan birleşik kelime ve terimler ayrı yazılır: ahlak dışı, çağ dışı, din dışı, kanun dışı, olağan dışı, yasa dışı; ceviz içi, hafta içi, yurt içi; aklı sıra, ardı sıra, peşi sıra, yanı sıra vb.
8) Somut olarak yer belirten alt ve üst sözleriyle oluşturulan birleşik kelime ve terimler ayrı yazılır: deri altı, su altı, toprak altı, yer altı (yüzey); böbrek üstü bezi, tepe üstü (en yüksek nokta) vb.
9) Rengin tonunu belirtmek üzere renkten önce kullanılan sıfatlar ayrı yazılır: açık mavi, açık yeşil, kara sarı, kirli sarı, koyu mavi, koyu yeşil vb.
10) Yuvar ve küre sözleriyle kurulan birleşik kelimeler ayrı yazılır: göz yuvarı, hava yuvarı, ısı yuvarı, ışık yuvarı, renk yuvarı, yer yuvarı; hava küre, ışık küre, su küre, taş küre, yarı küre, yarım küre vb.
*
Kaynakça : TDK Yazım Kılavuzu
*
Hakan Birol
www.hakanbirol.com
Bir önceki yazımız olan İdeal Okul Çantasının 10 Özelliği başlıklı makalemizde çocukların beslenme çantası, okul çantası hazırlama ve okul çantası nasıl olmalı hakkında bilgiler verilmektedir.
