İftar topu
Sultan 4. Murat zamanında Bağdat’ın fethi esnasında son gülleyi atan top Saray-ı Hümâyun’da hususi bir dâireye yerleştirilmiş olduğundan dâimâ dolu durur ve yalnız senede 1 kere Ramazan-ı Şerîfin ilânında atılırdı. Sultan 2. Mahmut zamanında iftar topu Kız Kulesi’nden ve Rumeli Hisarı’ndan atılırdı.
Bu âdet için Sultan İbrâhim tarafından Topkapı Sarayı havuzlu sofada yaptırılmış, altun kubbeli, boğaz ve haliç manzaralı İftâriye Kasrı’nın bu amaçla kullanıldığını kaçımız biliyoruz acaba?
SEMÂİ KAHVEHANELERİ
Ramazana has bu kahveler, semâi okunduğu için bu ismi almıştı. Diğer kahvelerden farklı bazı özellikleri vardı. Evvelâ kahveye giriş paralı idi. Kahvede bir kişi kitap okur, herkes dinlerdi. Kitap okuyan kahve parası vermezdi. Kahvenin yüksek bir sediri olur, âşıklar bu sedir üstünde atışırlardı. Kazanan âşık, ertesi akşam bir başka semâi kahvesine misafir olurdu.
Semâi kahveleri Ramazanın ilk günü açılır, arife günü kapanırdı. Bir de bu kahvenin girişinde, çerçeveli boş bir levha vardı ki buna “Muamma Levhası” denirdi. Kahveye gelen herhangi bir şahıs, bir bilmece, bir muamma yazıp oraya asar, bu muammayı çözen de muammâyı yazan şahsın ortaya koyduğu hediyeyi alırdı.
KAFTAN
Ramazanın birinci ve sonuncu geceleriyle Kadir ve Bayram Gecelerinde câmi minârelerine kaftan giydirilirdi. Yani minare külahından şerefesine kadar dizi dizi kandilden duvağa bürünürdü.
HACİVAT KARAGÖZ
Çocukların vazgeçilmez Ramazan tutkusu olan bu gölge oyununda, Hacivat’la Karagözden başka, Acem, Arap Bacı, Baltacı, Bebe Rûhi, Çelebi, Tiryaki, Zenne ve Tuzsuz Deli Bekir karakterleri de bulunurdu.
ORTAOYUNU
Karagözle Hacivat’ın canlanmış ve büyükler için uyarlanmış şekli olan ortaoyununda, en meşhur iki oyuncu, Kavuklu ile Pîşekâr’dı. Kavuklu Karagözü, PîşekârHacivatı temsil ederdi. Ortaoyunundaki diğer şahıslar da Hacivat-Karagözdeki diğer şahısların canlanmış hali idi. Ortaoyununda kadın olmazdı. Kadın rolünü kadın kılığına girmiş erkekler yapardı.
MEDDAH
Meddah, Arapçada “öven, metheden” mânâlarına gelir. Osmanlı zamanında kahvelerde iki saat kadar hikâye okuyup taklitlerle hikâyesini canlandıran şahsa denirdi. Meddah, aynı zamanda taklitçi olduğundan, yanında mutlaka asâsı da olur, bununla bazen öfkeli bir ihtiyarı, bazen kudretli bir sultanı, bazen de eli sopalı bir kaynanayı canlandırırdı. Meddahların ayrıca bir zanaatları da olur, gündüzleri esnaflık, geceleri meddahlık yaparlardı. Hâlen Suriye’de Ramazanlardabu âdet devam ettirilir.
RAMAZAN DAVULU
Günümüze kadar gelmiş bu âdet, âdetâ Ramazanın sembolüydü. Eskiden davulcular mâni de söylerdi. Karagöz oyunundan ya da bir camideki mevlitten çıkan çocuklar ise mutlaka peşine takılır, sokak sokak davulcunun peşinde dolaşırlardı.
TEMCÎD
Temcîd, “Yüceltme, Onurlandırma” demektir. Efendimiz’i(sav) öven kasîdelere “Temcîd” denir. Müezzinler, camilerden, zikir, salavât, dua metinlerinden oluşan ve adına “temcîd” denilen bu kasîdeleri okuyarak halkı sahura kaldırırlardı. Bu o kadar yaygın hâle gelmişti ki, sahur yerine temcid, sahurda yenilen pilava da temcid pilavı denir olmuştu. Tembel hanımlar, sahura bir şey hazırlayamadığı zamanlar, akşam iftardan kalmış pilavı ısıtıp sofraya getirir,ev ahâlisi‘Sahurda yine temcid pilâvına tâlim edeceğiz’ derlerdi. Günümüze kadar gelmiş o meşhur tâbirburdan kalmıştır.
En Lezzetli Yarışma
Önemli geleneklerden biri de Osmanlı sultanlarının Ramazan Bayramı öncesinde kutsal emanetleri ziyaret etmesiydi. Hırka-i Şerif’e arife günü gitmek Osmanlı Sarayı için en önemli ritüellerden biriydi. Bu ritüelin hemen ardından saray sultanlarına çeşitli ahçıların hazırladığı soğanlı yumurtalar ikram edilirdi. Her bir soğanlı yumurtayı tek tek tadan sultanlar, aşçıların ustalıklarını lezzet testine tabi tutardı. En beğenilen soğanlı yumurtanın aşçısı, Ramazan ayı boyunca sultanın yemeklerini pişirmeye hak kazandırılarak ödüllendirilirdi.
*
Hazırlayan :
Ahsen El Efşan
twitter.com/Pnrdurn
Bir önceki yazımız olan Ramazan'ın 10 Güzel Adeti başlıklı makalemizde ramazan mahyaları, ramazan nükteleri ve ramazan şiirleri hakkında bilgiler verilmektedir.
