Tokat’ta 10 Tarihi Hamam

Tokat’ta başka illerde olmnayan bir “Hamam Kültürü” vardır.  Tokat ve ilçelerinde 13. Yy dan bu yana  atalarımız  erkek ve kadınlar için ayrı ayrı hamamlar yaparak  temizliğe ve  vücut sağlığına ne kadar önem verdiklerini göstermişlerdir.

Çocukluğumuzda komşu ve akrabalarımızın evlenme ve sünnet düğünlerinde  “kına hamamı” yapmaları bizlerin en sevdiği  eğlenceler ve sağlık  sıhhat fırsatlarıydı. Günümüzde “ Hamam Kültürü”nün yok olmaya yüz tuttuğu şu zamanlarda Tokat ve ilçelerinden 10  tarihi hamamı kısa kısa sizlere anlatmak istedim.

1. Ali Paşa Hamamı

Tokat’ın en çok bilinen ve en işlek yerde  olan, en  güzel hamamıdır Ali Paşa Hamamı . Ülkemizin tarihi hamamlarından ilk 10 ‘a girecek kadar  güzeldir.

Tokat Merkez Hükümet  konağı ve Belediyeye en yakın noktada bulunan ve Ali Paşa Camii doğusunda  bulunan Ali Paşa Hamamı 1572 yılında Kanuni Sultanm Süleyman Oğlu Şehzade Süleyman’ın damadı Ali Paşa tarafından  Ali Paşa Camii ile  beraber yapılmıştır.

Kadın erkek ayrı çifte hamam olarak yapılan Ali Paşa Hamamında soyunmalık, ılıklık  ve sıcaklık olarak 3 bölüm vardır. Büyük bir hamam göbeği ve 3 köşede eyvanlar ile 3 halvet odası vardır . 1 halvet odası sauna  görevi yapmaktadır. Fin suanası da bulunan bu hamam 1866 da tamirattan geçirilerek hizmete sunulmuş ve halen de  hizmet vermektedir. Tokat’a yolu düşenler Ali Paşa Hamamında en güzel yol yorgunluğunu atarlar.Ali Paşa Hamamı   güzel bir steres atma, yeridir. Terleyerek  insan sağlık ve sıhhat bulur.

1. Pervane Hamamı

Tokat’ta tarihi Taşhan yanında bulunan bu hamam  Selçuklu Veziri Muineddin Pervane tarafından  1275 te yapıldığı sanılmaktadır. Kadın erkek olmak üzere çifte hamam tarzında yapılmıştır. Suyu hafif kükürt  termal özelliği bulunur. Günümüzde  normal zeminin altında kalmıştır. 1951 yılında Belediye tarafından onarılmıştır.  Soyunmalık, ılıklık,  sıcaklık  bölümleri vardır.  3 yanında eyvanlar ve 4 halvet odası bulunmaktadır.  1 halvet odası suana  hizmeti vermektedir. Halen kullanılan bu hamam,  Ali Paşa Hamamından sonra en bilinen Tokat hamamıdır.

1. Büyük Hamam

Niksar ilçesinde ilçe merkezinde  Kaleiçi Mah Fatih Sultan Mehmet Caddesinde bulunmaktadır. Tam bilinmese de 14 veya 15.yy da yapıldığı sanılmaktadır. Soyunma, ılıklık ve sıcaklık bölümleri bulunmaktadır. Eyvanla ve halvet odaları bulunmaktadır. 8 gen planlı olarak  yapılmış olan bu hamam halen Niksarlılara hizmet etmektedir.

1. Çifte Hamam

Zile ilçesinde bulunan bu hamam   Sakiler Mahallesinde bulunmaktadır.1656 -1657 Yıllarında  Tacettin İbrahim Paşa  tarafından yapılmıştır. Soğukluk, sıcaklık ve ılıklık olmak üzere 3  bölüm olup  kare planlıdır.  Göbek bulunuyor.  Sıcaklık 8 gen kasnaklı olup  köşe hücreleri de bulunmaktadır. Osmanlı hamam mimarisi özelliklerini taşımaktadır.

5.Mevlana Hamamı

Tokat Merkezde Behzat deresi kenarında  ve Behzat Camii yakınındaki Mevlana Müzesinin hemen  bitişiğinde bulunmaktadır. Müze ile beraber yapıldığı sanılmaktadır. Küçük bir göbek, 2 eyvan ve 3 halvet odası bulunmaktadır. Soyunmalık, ılıklık ve  sıcaklık olarak 3 bölümden oluşmaktadır. Halen Tokat halkına hizmet vermektedir.

6.Pazar Halilbey Hamamı

3000 yıllık bir tarihe sahip Tokat’ın en yakın  ilçesi olan Pazar ilçesinde  ilçe merkezinde bulunmaktadır. Pazar, Samsun-Sivas karayolunun  23. Km sinden itibaren 5 km kadar güneyinde bulunmaktadır. Halilbey Hamamı 1394-1395 yılları arasında  Hacı İvaz Paşa tarafından yapıldığı  yaşlılarca dile getirilmektedir. Soyunma ılıklık ve sıcaklık bölümleri vardır. Hamamın sıcaklık bölümü girişinde  Özel taş oyma yapılmış Gökkumla (Halk arasında göğ kumla denir ) vardır. Sol tarafında sarı kurna  sağ tarafında da sarı kurna vardır. Soyunmalık, ılıklık ve sıcaklık olmak üzere 3 bölüm olup , 1 halvet odası vardır. Soyunmalık  denilen yerdeki havuz 1993 tamiratında sökülmüştür. Soyunmalık ve sıcaklık da olmak üzere 4 kubbesi olup  dörtgen şeklindedir. Tarihi ipek yolu üzerinde olması munasebeti ile  tarihte ünlü  şahsiyetleri ağırlamıştır.Halen Pazar halkına ve Pazar’a gelen misafirlere hizmet vermektedir.

1394-1406 Çelebi Mehmet, 1398 de Yıldırım Beyazıt, 1473 yılında Uzun Hasan ,1473 Şehzade Beyazıt, (2.Beyazıt)  1473 Şehzade Mustafa, 1505-1507  Şah İsmail, 1635 te  4.Murat  bu hamamda yıkanmışlardır (Kaynak : Tarihe Yön Veren Dahi, Murat Kavaklı)

7.Erkilet Hamamı

Pazar’ın hemen yanında bir tepe olan  Erkilet mahallesinde bulunmaktadır. Erkilet’i yıllar önce Kayseri Erkilet’ten gelenlerin kurduğu sanılmaktadır.

Rivayete  göre, Erkilet Serdarının güzel kızı Pazar  Halilbey Hamamına yıkanmaya gider. O’nu hamama almazlar. Akşam babasına ağlayarak bunu anlatır Serdarın kızı. Kızının çok üzülmesi üzerine “ Sana Pazar Hamamından daha büyük hamam yapacağım” diyerek  Erkilet hamamını yapar.

Pazar Halilbey Hamamından biraz daha büyük olan bu hamam soyunmalık, ılıklık ve sıcaklık kısımları vardır 3 halvet odası ve  eyvan vardır.  Pazar Hamamından daha büyüktür ve  1912 yılında tamir görmüştür. Soyunmalık ve sıcaklık böümlerinde  kubbeler vardır.  Şu an kapalıdır.

Hamamda kaybolan gelin efsan esi vardır. (Kaynak .Tarihe Yön Veren Dahi, Murat Kavaklı)

8.Yörgüç Paşa Hamamı

Tokat Merkez’de Hacı İvaz  Mahallesinde  Paşa Hanının  Yanında   Sultan 2. Murat zamanında yapılmıştır.   Sultan 2. Murat’ın  lalası  Yörgüç Paşa tarafından 1437 yılında yapılmıştır. Mooz taşlardan yapılmış ve sıcaklık, ılıklık ve soğukluk bölümleri  vardır.  Tuğla kubbe ve kırma çatı ile kaplanmıştır. 1948 restore edilince orjinalliğinden büyük ölçüde uzaklaşmıştır.

9. Mustafa Ağa Hamamı

İl Merkezi  tarihi Sulusokakta bulunan Mustafa Ağa Hamamının ne zaman yapıldığı bilinmemek ile beraber  yapı uslübundan 13. Yy da yapıldığı anlaşılmaktadır. Çifte Hamam tarzında yapılan  yapı  ılıklık, soğukluk ve  sıcaklık bölümlerinden  oluşmaktadır.  Tuğla kubbe  ile örtümüş ve yapılan tamirler ile orjinalliğinden büyük ölçüde uzaklaşmıştır.

10. Çavuş Hamamı

Niksar ilçesi Taşra Mahallesi Çavuş Hamamı sokağında bulunmaktadır. 15. Yy da yapıldığı sanılmaktadır. Soğukluk, ılıklık ve sıcaklık olarak 3 bölümden oluşmaktadır. Oyulmuş kurnaları  orijinalliğini korumaktadır.

Tokat Hamamları   görüldüğü gibi  yüzyıllarca atalarımızın temizliğe ne kadar önem verdiğini göstermektedir. Bu tür hamamların gelişmiş ülkelerin  tarihinde pek rastlanmaması da üzerinde düşünülmesi gereken bir konudur.

Bir önceki yazımız olan Evimizde Çocukları Tehlikeden Korumanın 10 Yolu başlıklı makalemizde çocuk, çocuk gelişimi ve çocuk sağlığı hakkında bilgiler verilmektedir.