Asırlar önce Aristoteles, insanların felsefe yapmak zorunda olduğunu öne sürmüştür. Günümüzde ise, Amerikalı filozof Martimer Adler, “felsefe herkesin işidir” diyerek Aristoteles’in yargısını tekrar eder. Bu yargılardan yola çıkarak bizde diyoruz ki felsefe hayatımızın bir parçasıdır. O zaman önyargılarımızdan kurtularak kapımızı felsefeye açmalı ve bilinçli olarak felsefe yapmalıyız.
Felsefeyi incelemek ve sevmek için birçok neden vardır. Bunları kısaca şöyle özetleyebiliriz:
1) Felsefe “bilgelik-hikmet sevgisi” anlamlarını içerir. Düşünmenin sistematik yoludur, yolda(bilgi yolu) olmaktır. Düşünme ve soru sorma sanatıdır. Felsefeci bir şeyleri kendine dert edinir ve sorgular. Sokrates’in de dediği gibi: “Sorgulanmamış yaşam, yaşanmaya değmez.”
2) Felsefe zihni zenginleştirir; çünkü felsefe okuyan kişi birçok bilgi dalını da incelemek zorundadır. Felsefik soruları sorabilmesi için kişi konuya hakim olmalıdır. Felsefeci bilgiyi yüzeysel değil, derinlemesine tahlil eder. Kimsenin akılına gelmeyen, önemsenmemiş-sorgulanmaya değer görmemiş ayrıntıları dahi sorgular.
3) Herkesin hayat hakkında belli bir bakış açısı, düşüncesi ve sorusu vardır. Felsefecinin soruları gündelik sorulardan farklıdır: Sistemlidir. Kişinin soruları çocuklukta başlar. Bazıları zamanla soru sormayı bırakıp kendini hayatın akışına bırakır. Bazıları ise sorularının peşinden gider; bu sorular eşliğinde hayatına bir yön verir. Felsefe bizi yeniden çocukluk dönemimizdeki merak ruhuna götürür.
4) Felsefe kişisel yaşamlarımızı zenginleştirir. Dünyamızı genişletir. Yeni derinlikler kazanır, yeni boyutları deneyimler, yeni ufuklara açılırız. Yeni fikirler bizim için tehlikeli olabilir; çünkü bizi sabit fikirli, sakin yaşamdan alıp, fırtınalı bir yaşama sürükleyebilir. Kişi ancak bunu göze alırsa hedefine ulaşması mümkün olur.
5) Felsefe sorunları açıklığa kavuşturmada bize yardımcı olur. Filozoflar, “bilgi bilgisizlikten iyidir, bilinç masumiyetten daha değerlidir” ilkesine bağlıdır. Doğruluk ile yanlışlık, gerçek ile gerçek olmayan arasındaki fark hakkında açık bir fikre sahip olmalıyız. Felsefe bizi yanlış olanı onaylamaktan, önemsiz-basit şeylerle yetinmekten alıkoyar. Bunu sağlayan şey bilgileri körü körüne kabul etmek ya da sorgulayıp yargılamadan kabul etmek değildir. Onu sağlayan şey; eleştirel biçimde ayrım yapmamızı sağlayan varsayımların, yöntemlerin ve ölçütlerin ısrarla ve sistematik bir şekilde araştırılıp soruşturulmasıdır.
6) Felsefe insanların günlük yaşamlarına dair anlayışımızı zenginleştirir. Kendi yaşamımızdaki mesleki amaçlar, etik ikilemler ve dinsel bağlanmalar gibi önemli sorunlar konusunda ussal(çıkarım yapma yetisi) kararlar vermemize olanak sağlar.
7) Felsefe inançlarımızı dikkatli bir biçimde incelememizde, onların doğruluğunu göstermemizde bize yardım eder. Böylece bağlanmalarımızın köklerine nüfuz etmemize yardımcı olur. Önyargıların ve alışılmış inançların tiranlığı, sorgulanmamış sabit ve katı inançların karşısında kişiyi özgürleştirir.
8) Felsefe ön varsayımları ve değer yargılarını fark edip tanıyabilmemiz için belirli duygular, düşünceler ve alışkanlıklar kazandırır. Şeylerin “nasıl” ını bilmenin ötesinde şeylerin “niçin” ini sorar; çünkü bilmekle tatmin olmaz, anlamakla da ilgilenir.
9) Felsefe kişiye tutarlı bir biçimde tartışma ustalığı kazandırır. Felsefeci tartışırken karşısındakinin fikirlerine, görüşlerine saygısızlık edip onu rencide etmez. Bu ustalığı kullanarak birçok alanda başarılı olabilir. İnsan varoluşunun doğası hakkında kazandıkları kavrayışları sanat alanında da kullanan filozoflar bu alanda da oldukça başarılı olmuşlardır.
10) Felsefe okumak bize belki daha iyi bir iş imkânı sunmaz; ama daha iyi-kaliteli bir yaşam sunar. Yaşadığımız şeylerin farkındalığına vararak yaşarız. Birçok filozof yoksul olarak yaşamış, bazıları ise düşünceleri yüzünden yargılanmıştır. Ama Sokrates’in de dediği gibi: “En önemli şey yaşam değil, iyi yaşamdır.
Felsefe önyargılarımız yüzünden uzak durmamız gereken bir şey değil, aksine hayatımızın her alanında faydalanmamız gereken bir şeydir.
*
Safure Nermin Öz
az@ahirzaman.com.tr
*
Kaynakça: Honer/Hunt/Okholm(2003), Felsefeye Çağrı, Çev. Hasan Ünder, İmge Kitabevi, Ankara
Warburton, Nigel(2008), Felsefeye Giriş, Çev. Ahmet Cevizci, Paradigma Yayınları, İstanbul
Bir önceki yazımız olan Nasrettin Hoca'dan 10 Düşündüren Fıkra başlıklı makalemizde en komikler, komik hurafeler ve komik öküz esprileri hakkında bilgiler verilmektedir.
İlk kez bu kadar güzel bir yazı okudum felsefe hakkında. tebrik ediyorum. hepsine katılıyorum yeni bir felsefe öğrencisi olara.k.