Medeniyetimiz kitap ile o kadar içli-dışlıdır ki; dilimize kitap ve kitap okuma ile ilgili pek çok deyim yerleşmiştir. “Kitap kurdu, kitap delisi, kitaphastası” gibi. Osmanlı kültüründe ‘Kitap aşığı’ kelimesinin karşılığı ‘Muhibb-i Kitap’tır. İşte tarihin ışıklı sayfalarından bize gülümseyen on kitap aşığı:

Câhız

Câhız o kadar kitap düşkünüydü ki; okumak istediği bütün kitapları almaya gücü yetmediği için, kitapçı dükkanına gider, bir gece için dükkanı kiralardı. Kapıyı üstünden kilitletir, sabaha kadar kitapları mütalaa ederdi. Ölümü de hayatı gibi oldu. Etrafını saracak şekilde kitapları dizip aralarında oturmayı adet edinmişti. Hasta olduğu bir gün, kitap ciltleri üzerine yıkılarak ölümüne yol açtı.

İbnü’l Cevzî

İbnü’l Cevzî ilimle dolu dolu yaşadığı ömrünün tek anını bile boşa geçirmemiştir. Okuduğu kitapların sayısının yirmi bini geçtiğini ifade eder. Bazısı 20 cildi bulan 340’tan fazla eser vererek, kitap yazmadık hiçbir ilim dalı bırakmamıştı. Yazmış olduğu eserlerin toplamı ömrünün günlerine bölündüğünde bir güne dört defter düşüyordu.

İbnü’l Cevzî ömrü boyunca kullandığı kalemlerin yontulmasından biriken talaşları biriktirip, öldüğünde bu talaşların gasil suyunun ısıtılmasında kullanılmasını vasiyet etmişti. Vefatında vasiyeti yerine getirildi, biriktirdiği talaşlar gasil suyunu ısıtmaya yeterli gelmişti.

Hâfız Ebû Eyyub Süleyman b. Dâvud eş-Şâzegûni

Şâzegûni 234 yılında İsfehan’da vefat etti. Ölümünden sonra onu rüyada görürler ve ‘Allah sana nasıl muamele etti?’ diye sorarlar. ‘Beni bağışladı’ diye cevap verir. ‘Hangi amelinle?’ diye sorulduğunda ise şöyle cevap vermiştir:

“Bir gece yağmura yakalanmıştım. Yanımda kitaplarım vardı. Çatı gibi bir şeyin altına giremedim ve sabah yağmur kesilinceye kadar kitaplarım ıslanmasın diye üzerlerine çömeliverdim. Allah da bu yüzden beni bağışladı.”

İmam Mâlik

Mâliki Mezhebi’nin kurucusu, büyük hadis ve fıkıh alimi İmam Mâlik, tuvalette geçen zamanına bile acıdığı için üç günde bir def-i hacete gidecek şekilde az yerdi. ‘Yeme, içme ve uyuma ihtiyacı olmasaydı da, bütün zamanımızı ilim ve ibadetle geçirseydik’ derdi.

İmam Hulvani

Kitap sadece okumak, vakit geçirmek için değil, aynı zamanda saygı duyulmak içindir de… İmam Hulvani, şöyle diyor: Ben bu ilme ancak saygı ile ulaştım. Abdestsiz bir kağıdı bile elime almadım.

İmam Serahsi

İmam Serahsi kitap aşkında öyle bir dereceye ulaştı ki; yalnız okumak değil, ezberlemekle ancak bu şevkini dindirebiliyordu. ‘El Usul’ kitabının mukaddimesinde yazdığına göre, 12 bin kitabı ezbere biliyordu. 30 ciltlik ‘El Mebsut’, 5 ciltlik ‘Essiyeru’l Kebir’ isimli eserlerini ve iki ciltlik ‘Usul’ kitabını hapishanede iken talebelerine ezberden yazdırmıştı.

Süleyman Hilmi Tunahan

Son devir alimlerinden Süleyman Hilmi Tunahan, okuma hususunda kendini o derece zorlardı ki; bazen okuduğu sayfaya burnundan kan damladığı olurdu. Uykusunu kaçırabilmek için her gün çok fazla kahve içerdi. Bazı kış gecelerinde eline bir parça kar alarak sıkar, boynuna yerleştirir, karın yavaş yavaş erimesi sonucu sırtından aşağı inen soğuk su ile uyanık kalmaya çalışır, okumaya devam ederdi.

Hilmi Ziya Ülken

Ord. Profesör Hilmi Ziya Ülken, okurken uyumamak için ayaklarını su dolu bir kovaya sokar, sabah kadar okurdu. Böylece zaman kaybetmiyor, gözünün nuru kitaplarına daha çok vakit ayırabiliyordu.

Ferid Kam

Merhum Ferid Bey ‘Dârü’lfünûn’ ‘Tıp Fakültesi’ne dönüştürülünce kadro dışı kalmıştı. Ankara’daki oğlu Rûşen Ferid Kam’ın yanına gitmek istemişti. Tabii ki kitaplarını nakletmesi, büyük bir masraf tutuyordu. Hanımı artık dayanamayıp isyan eder:

–  Efendi! Kırk yıldır kedi yavrusu taşır gibi, bunları şehirden şehire taşıyıp duruyorsun. Üniversiteden çıkarıldığına göre artık bu kitaplar işine yaramayacak!

Ferid Bey şu cevabı verir:

–  Hatun hatun! Seni de pek işine yaramadığın halde kırk yıldır yanımda taşıyıp duruyorum!

Ferid Râgıp Tuncor

Doksan altı yıl yaşayan ve doksan kitaba imza atan Ferit Ragıp, yıllarca Dil Tarih Coğrafya Fakültesi’nde kütüphanecilik yaptı. İkinci adresi olan kütüphaneye gelirken, önü daima ilikli duran ceketiyle, heyecan duyarak gelirdi.

Bir gün yine Beyazıt Kütüphanesi’ne gelmişti. Üzgün görünüyordu, gözleri nemliydi. Müdür yardımcısı ‘Hayrola Ferid Bey, rahatsız mısınız?’ diye sorunca, şu cevabı verdi:

–  Bugün bizim hanımı kaybettik. Ama ben ne var ne yok diye şöyle bir kütüphaneye uğrayayım, dedim.

O, hayatının en acılı gününde bile kitapların arasında teselli bulmak istiyordu.

*

Eslem Caner

ilim_23@hotmail.com

www.hepsi10numara.com

Bir önceki yazımız olan Mehmet Ali Birand'ın En Güzel 10 Resmi başlıklı makalemizde Mehmet Ali Birand, Mehmet Ali Birand hakkında ve Mehmet Ali Birand kimdir hakkında bilgiler verilmektedir.